9 Nisan 2012 Pazartesi

Beyaz Kule(Lefkos Pirgos)


Beyaz Kule (Lefkos Pirgos)
     


     Halen Selanik'in simgesi olan bu kule Osmanlı Devleti tarafından Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaptırılmıştır. Mimarının Mimar Sinan olduğuna dair bazı iddialar vardır. Kule Osmanlılar tarafından Kale, garnizon ve hapishane olarak kullanılmıştır. 1912'de Balkan Savaşlarının sonucu olarak Selanik Yunanlıların eline geçince kule sembolik bir vaftiz uygulaması olarak beyaza boyanmıştır. İsmi buradan gelmektedir. Ancak zamanla kule eski rengine dönmüştür. 

   
Bizans Kulesi'nden Beyaz Kule'ye 
 
Söylenen odur ki; Başpiskopos Eustathios tarafından kentin doğusunu korumak üzere yaptırılan Eski Bizans Kulesi’nin, 1430 yılında kentin Osmanlıların eline geçmesiyle birlikte yazgısı değişmiştir. Yerine yenisi yapılana kadar geçen, yaklaşık yüz yıllık zaman boyunca kule yıkık bir halde miymiş yoksa sağlam mıymış, sağlam ise Osmanlı askerleri kuleyi kullanılmışlar mı yoksa kuleye gerek duymamışlar mı bilinmez, ama zamanı gelince, 1535 yılında yani, Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle Bizans kulesinin yerine bir Osmanlı kulesi yapılmıştır.
Kulenin mimarının kim olduğu konusunda kulaktan kulağa dolanan rivayetlere tarihçi Franz Babinger, kulenin 1537’de Arnavutluk’ta bir kulenin güçlendirmesini yaptığı bilinen Mimar Sinan tarafından yapılmış olabileceğini söyleyerek bir yenisini daha eklediyse de binanın Venedikli mimarlar tarafından yapılmış olduğu kabul edilmiştir.



     Kule, Osmanlı’ya önce kale, sonra garnizon ve en son da zindan olarak hizmet vermiş. Verdiği hizmete göre de halk arasında ismi değişmiş. 16. yy ”Aslan Kulesi” olarak anılan yapıya daha sonra Yeniçeri Kulesi denir olmuş. Yapı zindan olarak kullanılırken 1826’da Sultan II. Mahmud’un emri üzerine kuledeki tutukluların hepsi kılıçtan geçirilince ise adı, “Kan Kulesi” olarak değiştirilmiş.Osmanlı-Türk döneminde Beyaz Kuleye; ayrıca Kalamarya Kulesi adı da verilmişti. 



      Evliya Çelebi, deniz kenarındaki Kale-i Esed veya Kalamarya Kulesi'nin Kanuni Sultan Süleyman tarafından inşa edildiğini, içinde 40 ev, 3 sarnıç, buğday ambarları bulunduğunu bildirip, toplarının ancak Çanakkale'de ve Rodos'ta olanlarla mukayese edilebileceğini yazar. Bunlar karşıda 8 mil mesafeyi dövebilirmiş. Kulenin 50 arşın (38 m.) boyunda, 5 adım (3 - 3,5 m.) eninde duvarları varmış. Evliya'nın anlattığı bu kulenin etrafı surları ve teferruatı bugün yoktur. Kale günümüzde tek başına kalmıştır. Zira 1869 yılında sahile rıhtım inşa edilmesi sebebiyle kale duvarları yıktırılmıştı.
Daha sonra 1904 yılında Beyaz Kule'nin çevresi tamamen temizlenmiş ve kule yalnız başına kalmıştır.
 

  Beyaz Kule'nin giriş kapısı üzerindeki kitabesi (bugün için bu kitabe yoktur) kaldırılmıştır. Türkçe olup şöyledir:

  Şir-i merdan Hazret-i Süleyman zaman Emriy yapılıp burc-ulesed oldu tamam.
  Şir-i peyker ejderha toplar ki etrafındadır. Yaraşır bu kuleye Burc-u Esed dense tam.
 Oldu tarihi dokuz yüz kırk iki bu kalenin Hicret-i peygamber-i ahır zamandan vesselam.

   
   Bu kitabe, Evliya'dan nakledilmiştir. Son mısra lafzen tarihtir. 942 (1535-1536) olduğunu ifade eder. Kapısı, tam bir Osmanlı sivri kemeridir. Üstteki kemerciklerdeki süslü silme ise, Topkapı Sarayı Orta Kapısı'nın kulelerine aynen uymaktadır. Hiç farkı yoktur.
Beyaz Kule, Selanik surlarının şehrin doğu tarafında sahil surları ile birleştiği köşede yükselmekte ve etrafındaki duvarlar ortadan kalktığından bugün yalnız başına bir yeşil sahanın ortasında bulunmaktadır.

   Selanik, Birinci Balkan Savaşı’nın sonunda 1912 yılında Osmanlı’dan ayrılarak Yunan Devleti’ne katıldığında ise kule, arınmayı temsil eden sembolik bir vaftiz işleminden geçerek beyaza boyanmış ve bundan sonra da “Beyaz Kule” olarak anılmıştır. Fakat zaman içinde beyaz boyalar döküldüğünden, kule gerçek rengine dönmüştür.
Erken tasvirlerinde kulenin orijinal halini, konik bir çatının çevreliyor olması, kulenin zaman içinde oldukça değişikliğe uğradığını gösteriyor: Kale burcunun, kulenin 1912-1917 yılları arasında gördüğü bakımda eklendiğini söyleniyor örneğin. 

 
   Selanik’in önemli turistik merkezlerinden biri olan kule 1985 yılında bir restorasyon daha geçirmiştir.
   1988 yılında Selanik erken Hristiyanlık ve Bizans anıtları ile UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne girerken, aynı yıl Beyaz Kule ile Europa Nostra (Avrupa Kültürel Miras Kuruluşları Federasyonu) koruma ödülünü almıştır.
Bugün Yunanistan Kültür Bakanlığı’na bağlı bir müze olarak kullanılan yapı, Selanik’in en önemli tarihi eseri sayılmakta ve Selanik'in simgesi durumundadır.  2008 yılından itibaren anıt müze olarak kulanılmakta,  Selanik tarihine adanmış kalıcı bir sergiye ev sahipliği yapmaktadır.   

   Not = 30 metre yüksekliğinde ve 70 metre çapındaki 6 katlı Beyaz Kule, müze olarak Pazartesi günleri kapalıdır,diğer günlerde ise;  sabah 8.30- öğleden sonra 15.00 saatleri arasında gezilebilmektedir.

 


5 yorum:

  1. Beyaz Kule ifadesi Osmanlı belgelerinde sıkça kullanılan bir ifade olup vaftız yoluyla beyaza bürünmesiyle bir alakası yoktur. Zaten yukarıdaki kart postalda yer alan Osmanlıca "Beyaz Kule Köprüsü" yazısı kulenin adının ne olduğunu gözler önüne sermektedir. Geniş bilgi için "Osmanlı Dönemnde Selanik Limanı" adlı çalışmamıza bakılabilir. Selahattin Bayram

    YanıtlaSil
  2. Kuleyi ziyaret ettigimizde cok güzeldi fakat Kulede hicbir yerinde Osmanli eseri oldugundan bahsedilmiyor boyle birsey gormedik, Madem onlar Turklerin yaptigi eserin uzerine kendi adini koyabiliyorsa Biz onlarin eserlerinden kalan istanbuldaki bir kac kalintiya neden kim nezaman ne icin yaptigini yaziyoruz ozaman Turkiyede ayni sekilde karsilik vermeli Bizansa ait olan herseyi silmeli, boyle sacmalik olamaz osmanli serinden kalan bir Kaleyi ziyaret edeceksiniz ve osmanlinin yaptigini ordaki yeni nesil bilmeyecek ve bir tane Turk yetkilide buna ses cikarmiyacak yazik

    YanıtlaSil
  3. Birincisi bizans yunan degildir. Ikincisi sanki eser kalmis gibi konusman dacok ironik.

    YanıtlaSil
  4. Sahil çok güzel,,fakat o bisikletliler,,ve kay katlar c ok tehlikeli....beni düşürüyorlardi

    YanıtlaSil
  5. Biz Cumartesi gecesi gittiğimizde arabayı park edecek yer bulamamıştık

    YanıtlaSil